بررسی دوتفسیر از یک گسله در شمال تهران (پارت دوم)

هندسه و سینماتیک گسله ها در مرز سنگ و آبرفت در شمال تهران ساخت وساز گسترده در شمال تهران به ندرت امکان افزودن بر دانش ما درباره مرز سنگ و آبرفت، سازوکار و سینماتیک آن را فراهم میکند. چنین داده هایی تنها با صرف زمان طولانی و پیگیري هاي مداوم به دستمی آید.جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره بررسی دوتفسیر از یک گسله راندگی شمال تهران با مطالعات ژئوفیزیک  و ژئوتکنیک در آسیا ژئوفیزیک تماس بگیرید.

مرز سنگ و آبرفت

افزون بر گزارش 56 درباره مرز سنگ و آبرفت که شرح آن در مقدمه آمد، در این پژوهش به رخنمون هاي دیگري با تکیه بر سینماتیک و هندسه آنها پرداخته می شود.

برشی از گسله شمال تهران

در شکل 6 برشی از گسله شمال تهران نشان داده شده که در یکی از گودبرداري هاي شمال ولنجک برداشت شده است.

این گودبرداري که روي گسله شمال تهران قرار دارد، در شکل هاي 2 و 5 مشخص شده است.

در این برش که در سازند آبرفتی تهران (با سن پلایتسوسن پسین C ریبن) حفر شده است،

دو نکته اهمیت دارد:

نخست اینکه مرز سنگ و آبرفت گسلیده نیست و دوم (N70E) هم روند با گسله شمال تهران و منطبق بر جایگاه آن با شیب نزدیک به شاقولی دیده میشود.

این گسله با جابه جایی شاقولی کششی مؤثري دیده میشود. در سطح زمین نشانه اي از جابه جایی افقی در بالاي این گسله دیده نشد (شکل 6).

پایانه باختری

پایانه باختری این بخش از گسله به دره فرحزاد میرسد. در یال خاوري دره فرحزاد برشی نامشخص از مرز سنگ و آبرفت دیده میشود (شکل 7).

مرز سنگ و آبرفت

مرز سنگ و آبرفت در این رخنمون مشخص نیست، اما در محلی که اکنون روي فرادیواره گسله شمال تهران درختکاري شده است،

چندین گسله کششی در سازند سنگی در بالاي این گسله دیده میشود (شکل 7- ب).

عوارض بخش درخت کاري شده همچنان حرکت هاي کششی را پیشنهاد میکنند.

شکل ( 7- ج) ساختارها در سنگ و ارتباط آنها را با آبرفت به تصویر کشیده است.

ارتباط میان سازند سنگی و آبرفت به سبب حرکت هاي کششی و ریزشی مشخص نیست.

دو رخنمون از گسله شمال تهران

در شکل هاي 6 و 7 دو رخنمون از گسله شمال تهران (به تفسیر چالنکو) معرفی شد.

در جنوب و به موازات این بخش از گسله، پایانه باختري گسله نیاوران- لواسان قرار دارد.

درباره هندسه و سازوکار این گسله نظرهاي متفاوتی ارائه شده است و قطعیتی در آن وجود ندارد.

برای مرز سنگ و آبرفت

در اینجا برای مرز سنگ و آبرفت، پنج رخنمون دیگر معرفی میشود که در شکل 8 با شماره هاي 1 تا 5 به تصویر درآمده اند.

در این رخنمون، برخلاف تصور عمومی، آبرفت هزاردره روي سنگ رانده شده است.

مرز سنگ و آبرفت، روند شمال خاوري را نشان میدهد و همان طورکه در شکل 9 دیده میشود، زاویه ملایمی با لایه بندي می سازد.

پارك جنگلی سوهانک

رخنمون شماره 2 در شمال پارك جنگلی سوهانک قرار دارد. در اینجا مرز سنگ و آبرفت، روند شمالی- جنوبی نشان میدهد.

آثاري از ساییدگی در مرز سنگ و آبرفت که نشانه حرکت هاي زمین ساختی باشد، دیده نشد

رخنمون شماره 3

رخنمون شماره 3 در شمال آبادي مرادآباد برونزد دارد.

توده ریزشی توف سازند کرج روي آبرفت جوان رانده شده است که به احتمال زیاد باید سازند پلایستوسن میانی باشد.

در اثر دگرشکلی میان توده سنگی و آبرفت، شکلگیري یک چین ملایم دیده میشود.

مرز گسلیده توده ریزشی

در مرز گسلیده توده ریزشی و سازند آبرفتی، دو نسل خط خش روي روند نزدیک به خاوری، باختري اندازه گیری شد.

شبکه استریو

شبکه استریو از صفحه گسلی را به نمایش میگذارد. محل تقریبی محور تنش با دایره نشان داده شده است.

این صفحه گسلی دو جهت تنش شمال خاوري و شمال باختری را پیشنهاد میکند.

ورودی پارک کوهسار

رخنمون شماره 4 در ورودی پارک کوهسار، یکی از پارك هاي جدید شهر تهران، قرار دارد.

این پارك در شمال شهران، میان آبادي حصارك و کن احداث شده است. جنوب این پارك برونزدهاي آندزیت به تناوب میان توف و آبرفت دیده میشود.

رودی باختری

در ورودي باختري این پارك که از جاده کن میتوان به آن دسترسی داشت، سازند آبرفتی روي سطح ناهموار سازند خردشده سنگی توف و آندزیت دیده میشود.

در سطح این دو توده، اثري از گسلش دیده نمیشود، هرچند که سازند آبرفتی در نزدیک مرز سنگ متحمل دگرشکلی شده است.

توده آندزیتی

در کنار سینماتیک رخنمون شماره 4، دو توده آندزیتی دیده میشود که در میان آنها نهشته هاي آبرفتی به تله افتاده است (شکل 12-ب). توده هاي آندزیتی با خط ناپیوسته در شکل جداسازي شده است.

نماي نزدیکتر این مرز در نشان داده شده است. سن این سازند آبرفتی نامشخص است و فقط با تقریب میتوان آن را از نهشته هاي یخچالی به پلایستوسن میانی دانست.

ادامه باختری بزرگراه همت

رخنمون شماره 5 در ادامه باختري بزرگراه همت، روبه روي بازار بزرگ ایران، محوطه ای در شمال بزرگراه در حال ساخت است که ضلع باختري آن به رودخانه وردیج محدود میشود.

در برش ایجادشده براي احداث یک راه، مجموعه اي از سازند کرج و آبرفتهای جوان با سن پلایستوسن پسین دیده میشود.

سازند توف کرج ( مطالعات ژئوفیزیک )

سازند توف کرج یک توده ریزشی است که در اثر دگرشکلی هاي جوان روي نهشته هاي جوان پلایستوسن پسین (سازند آبرفتی تهران) رانده شده است. ( مطالعات ژئوفیزیک )

این توده ریزشی را گسله هاي کششی فراوانی با روند شمال باختري متأثر کرده اند.

نهشته های جوان

در مرز این توده با نهشته هاي جوان، آثار گسلش با روند خاوري- باختري و شیب به سوي جنوب اندازه گیري شد.

دگرشکلی سینماتیک

در شکل شدت دگرشکلی به صورت گسلش در هر دو سازند دیده میشود. این رخنمون بهترین نمونه براي اثبات تداوم دگرشکلی در پیشانی کوهستان است

و بیانگر این واقعیت است که دگرشکلی، تنها در مرز سنگ و آبرفت متمرکز نیست، بلکه به شکل پراکنده در پهنه شمالی شهر تهران مؤثر است.

شواهد مورفولوژیکی فعالیت گسله ها در جبهه کوهستان

همان طورکه درباره راستاي گسله شمال تهران گزارش شد (ریتس و همکاران، 2012 )، آهنگ دگرشکلی برروي گسله شمال تهران برابر با mm/yr 3/0 در هولوسن گزاش کردند.

این آهنگ دگرشکلی کم باعث میشود که مطالعات لرزه شناسی در تهران و اطراف آن محدود بماند.

شبکه مدیریت بحران

البته خرد لرزه های ثبت شده در شبکه مدیریت بحران، حاکی از فعالیت لرزه اي در بخش هاي شمالی و جنوبی تهران است (یمینی فرد و همکاران، 1388، 1391 و سلطانی مقدم و همکاران، 1397 )

اما با حل سازوکارهاي کانونی هنوز به دانش ما درباره روند و سازوکار گسله هاي فعال در داخل و اطراف تهران افزوده نشده است.

دلیل نخست

دلیل نخست را باید در نبود قطعیت حل سازوکار کانونی جستجو کرد و دومین دلیل را باید ناشی از نبود دقت در مکان رویداد لرزه اي دانست که دقت آن در بهترین حالت تا 5 کیلومتر است.

نکته سوم به احتمال زیاد مربوط به دانش کم ما از گسله هاي فعال تهران است. ( مطالعات ژئوفیزیک )

داده های لرزه ای

به هر روی، در چنین مواردی که داده های لرزه اي نمیتوانند با قطعیت، گسله هاي فعال را آشکار کنند، میتوان به داده هاي جایگزین مانند مورفومتري تکیه کرد.

سینوسیتی آسیا ژئوفیزیک

یکی از این داده ها، سینوسیتی جبهه کوهستان است. در این روش، مرز کوه و دشت به عنوان طول فروخوردگی دشت به داخل کوه اندازه گیري می شود

و سینماتیک از نسبت طول فروخوردگی بخش سنگی به داخل کوه (Lmf) به طول مستقیم جبهه کوه (Ls)، میتوان اندازه فعالیت گسله هاي جبهههاي  راندگی شمال تهران کوه مرتبط با گسلش را تعیین کرد.

نسبت Lmf/Ls آسیا ژئوفیزیک

هرچه نسبت Lmf/Ls به عدد یک نزدیک شود، جبهه کوه و گسله هاي مرتبط با آن نشانه اي بر فعالیت آن گسله ها در جبهه کوهستان است.

شاخص سینوسیتی کوه ( مطالعات ژئوفیزیک )

با استفاده از این روش میتوان گفت که از نظر شاخص سینوسیتی کوه، بخش خاوري راندگی شمال تهران، در فاصله ولنجک تا سوهانک ایستا است سینماتیک (عباسی و فربد، 2009).

از خاور راندگی شمال تهران دره درکه تا کرج این اندازه تغییر میکند و اندازه شاخص سینوسیتی شواهد راندگی شمال تهران بیشتري از فعالیت نشان میدهد.

شواهد سینماتیک مورفولوژی دیگري مانند موازي بودن شبکه زهکشی، عمود بودن شبکه زهکشی به جبهه کوهستان و افرازهاي گسلی در مرز کوه و دشت در واحدهاي سنگی نشان از فعالیت در جبهه کوهستان دارد.

نتیجه گیری آسیا ژئوفیزیک

شیب تند بخش سنگی ژئوفیزیک در شمال تهران نسبت به بخش کوهپایه اي و دشت باید با گسلش همراه باشد.

براي این پدیده دو تفسیر ارائه شده است که در طول زمان در همدیگر تنیده شده اند.( مطالعات ژئوفیزیک )

دو واژه گسله شمال تهران و راندگی شمال تهران تفسیرهایی هستند که براي جدا شدن سنگ و آبرفت در شمال تهران بیان شده اند.

ازآنجایی که دو تفسیر یادشده به دو سازوکار متفاوت منتهی میشود، این پژوهش با تکیه بر مرز سنگ و آبرفت که به طور اخص راندگی شمال تهران نامیده شده است،

به نتایج زیر دست یافت:

1- مرز سنگ و آبرفت در شمال تهران از روندهاي متفاوتی چون شمالی- جنوبی، شمال خاوري، شمال باختري و خاوري- باختري تبعیت میکند و در راستاي یک روند مشخص با سازوکار مشخص کارسازي نکرده است؛

2- مرز سنگ و آبرفت در برخی از رخنمون ها متحمل دگرشکلی نشده است و در برخی موارد، سنگ و آبرفت بدون تشکیل صفحه زمین ساختی در کنار یکدیگر قرار میگیرند؛

-3 میان توده هاي ریزشی سنگ و آبرفت، آثار دگرشکلی همراه با شکل گیري صفحه هاي زمین ساختی دیده میشود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با آسیا ژئوفیزیک و ژئوتکنیکی تماس بگیرید.

اینستاگرام آسیا ژئوفیزیک