تحلیل همدیدی توفان حاره ای گونو و تاثیر آن بر جنوب شرق ایران

اَبرتوفان گونو یکی از قوی ترین چرخندهای حاره ای در دریای عرب است که پس از توفان کشنده و بسیار مخرب کاترینـا (در 23 اوت تا سوم سپتامبر در خلیج مکزیک در 2005 ) در 2007 رخ داده است . به استناد مدارک تاریخی ثبت شده در مرکز توفان اقیانوس هنـد، فعالیت چرخند حاره ای از 1970 تا 1999 در دریای عرب و دریای عمان گزارش نشده است. با ایـن حـال افـراد کهنـسال هرمزگـان از وقوع چرخند مشابه گونو در 1977 صحبت می کنند که اطلاعات معتبری از آن در سازمان هواشناسی ایران موجود نیست.در ادامه مقاله به مبحث تحلیل همدیدی توفان حاره ای گونو و تاثیر آن بر جنوب شرق ایران میپردازیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع خدمات مانند: مطالعات ژئوفیزیک، اکتشاف آب ، مطالعات GPR ، مطالعات لرزه نگاری ، آزمایش دانهول ،مطالعات ژئوالکتریک ، سونداژ ، مطالعات الکترومغناطیس , مطالعات ژئوتکنيک ، آزمایشات درون چاهی با شرکت آسیا ژئوفیزیک و ژئوتکنیکی تماس بگیرید.

تحلیل همدیدی توفان حاره ای گونو و تاثیر آن بر جنوب شرق ایران

هدف از این پژوهش بررسی ویژگی های توفان های حاره ای، شناخت عوامل هم دیدی و دینامیکی موثر بر شکل گیری توفـان گونـو و تـاثیر آن بـر جنوب و جنوب شرق ایران است . نقشه های مورد بررسی در این تحقیق از پایگاه NCAR/NCEP گرفته شده است. محـدوده مـورد بررسی نیز از طول جغرافیایی صفر تا 90 درجه شرقی و عرض صفر تا 70 درجه شمالی است.

بررسی نقشه های سطح زمین

بررسی نقشه های سطح زمین مربوط به روزهای اول تا هشتم ژوئن 2007 نشان می دهد که در ابتدا مسیر حرکت این وافشار حاره ای به سمت شبه قاره هنـد بـوده اسـت. ایـن وافشاری در روز سوم ژوئن (روز دوشنبه 14 خرداد 1386 ) با تقویت روی دریاي هند به توفان حاره ای تبدیل شده است ولی گـسترش به سمت شمال زبانه پر فشار روی جنوب شبه قاره هند سبب تغییر مسیر توفان شده و در نتیجه توفان با حرکت به سـوی شـمال غـرب وارد محدوده جنوبی دریاي عمان شده است.

تضعیف زبانه پرفشار اسکاندیناوی

در روز ششم نیز با تضعیف زبانه پرفشار اسکاندیناوی، چشم هسته توفان به شکل بیضی در آمده که قطر بزرگ آن با جهت جنوب به شمال در نیمه جنوبی ایران مستقر شده است. در این روز توفان با کسب رطوبت از دریاي عمان و خلیج فارس در بخش هرمزگان و سیستان و بلوچستان شرایطی را فراهم آورده است که هوای مرطوب غیراشـباع در قـسمت پایین جو و هوای خشک در ترازهای بالاي آن قرار داشته باشد.

بندر جاسک در استان هرمزگا

بندر جاسک در استان هرمزگان بر اثر این توفان منطقه بحران زده اعلام شد. ریزش هواي سرد به پـشت توفـان از راه زبانه واچرخند اسکاندیناوی روی روسیه سفید (شمال دریاي سیاه) نیز به تقویت بیشتر توفان کمـک کـرده اسـت.

در روز هفـتم واچرخند اروپایی نسبت به روز قبل تضعیف شده در نتیجه هسته توفان نیز جهت جنوب شرقی -شمال غربی به خود گرفته و با تنـدي نصف النهاری هشت متر بر ثانیه بعد از ورود به جنوب شرق ایران با عبور از روی سواحل جنوبی ایران از سمت جنوب وارد کشور شـده است. سپس طی حرکت روی ناهمواری های مناطق هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان (جنوب رشته کوه هاي زاگرس) از شـدت فعالیت این توفان کاسته و سپس محو شده است.

مقدمه

چرخندهای حاره ای سامانه های کم فشاری هستند که معمولاً بر فراز آب های گرم اقیانوس های حاره ای در مناطق بین 5 تا 35 درجه عرض جغرافیای شمالی و جنوبی شکل می گیرند. به علت اهمیت این چرخندها که به شکل توفان هاي بسیار مخرب ظاهر می شوند تاکنون تحقیقات متعددی روي این پدیده هواشناختی در نواحی گوناگون دنیا صورت گرفته است.

نتایج حاصل

نتایج حاصل از مدل آن ها نشان داد که وجود پرفشار قوی در اروپا می تواند به باد بسیار شدید و مخربی منجر شود که نه تنها مرکز اروپا، بلکه بخش های شرقی اروپا را نیز در برگیرد. الرافی و حافظ (2008)با بررسی بیهنجاری میدان های هواشناسی در شمال آسیا و تصویرهای ماهواره ای این منطقه توانستند تاثیر آن بی هنجاري ها را بر شکل گیري توفان گونو نشان دهند.

ساختار، مکان و زمان تشکیل چرخندهاي حاره ای

این سامانه ها در اطراف یک هسته گرم یا چشم، توسعه می یابند که به چشم توفان معروف است. در این منطقه هوا در حال نزول است بنابراین سرعت جریان های هوا بسیار کم و آرام است و به سبب حاکمیت هوای نشستی، این ناحیه عاری از ابر است. با این حال زمانی که تراز پایین (لایه مرزی سیاره ای) مرطوب و در بالاي آن وارونگی دما وجود داشته باشد ابرهای تراز پایین از نوع فراز کومه ای نازك (Ac )،  نوارهای کومه ای (Cu )و پوشنی (St ) تشکیل می شود.

از آنجا که هوای نشستی به صورت آهنگ بی در روی خشک گرم می شود این منطقه باید گرم ترین قسمت توفان باشد و معمولاً دایره ای یا بیضی شکل است. قطر این منطقه بین 8 تا 200 کیلومتر متغیر است (هیلتون و همکاران، 2008 ). هوای اطراف چشم نیز ضمن چرخش حول چشم به سمت داخل و رو به بالا است، به نحوی که بیشینه سرعت بادهاي بالارونده در مجاورت چشم دیده می شود.

دیواره چشم

این منطقه به نام دیواره چشم معروف است (شکل 1 ) و شدیدترین بادها و بیشترین بارش ها در این ناحیه ایجاد می شود. نوار ابری لایه لایه ای شکل که معمولاً در تصاویر ماهواره ای بعد از دیواره چشم مشاهده می شود معروف به نوار مارپیچی (بارانی) است (تري، 2007 .)جنوب شرق ایران

چرخندهای حاره ای عموماً در آب های بین 5 تا 35 درجه عرض جغرافیایی شمالی و جنوبی خط استوا تشکیل می شوند، اما روی خط استوا به علت نبود تاثیر نیروی کوریولیس که برای ایجاد چرخش بادها در اطراف سامانه لازم است، تشکیل نمی شوند.

فعالیت این سامانه ها در آسیا ژئوفیزیک توفان گونو

فعالیت این سامانه ها هنگامی که به عرض جغرافیایی 15 تا 20 درجه برسند، مطالعات لرزه نگاری به علت کسب رطوبت زیاد تشدید می شود (هلمز، 2001 ) شدت توفان های حاره ای براساس سرعت و خسارت وارد شده طبق مقیاس سفیر- سیمپسون در پنج رده دسته بندی شده است که شدیدترین آنها در رده پنج قرار دارد.

شرایط لازم برای شکل گیری چرخندهای حاره ای در آسیا ژئوفیزیک

براي شکل گیری چرخندهای حاره ای لازم است که شرایط زیر در منطقه حاکم باشد (چان و کپرت، 2010؛ میگ لی آتا و همکاران، 2011 ) :

1 – دمای آب تا عمق حداقل 50 متر در منطقه وسیعی از اقیانوس می باید بیش از 5/26 درجه سلسیوس باشد؛ برای برقراری نیروی کوریولیس لازم برای ایجاد چرخند، باید منطقه شکل گیری 555 کیلومتر یا 5 درجه عرض جغرافیایی از خط استوا فاصله داشته باشد؛

2 –  چینش قائم سرعت ضعیف بین سطح و وردسپهر میانی (وجود یک جو  فشارورد) برقرار باشد؛

3 –  هوای گرم و مرطوب داخل چرخند در هنگام صعود نباید با هواي خشک اطراف چرخند آمیخته شود؛

4 –  وجود هسته جریان جتی در ارتفاع 12 کیلومتری براي تخلیه هواي صعودي از منطقه لازم است؛

5 –  دسترسی به هواي گرم و مرطوب وجود داشته باشد.

روش ردگیری و معیارهای شناسایی توفان های حاره ای در مطالعات لرزه نگاری

روش استاندارد برای ردگیری سامانه های کم فشار در عرض های میانی به صورت جست و جو در همسایگی نقاط شبکه در فاصله 1000 کیلومتری در 24 ساعت و شناسایی محل کمینه های فشار در سطح دریا (Sea level pressure = SLP ) است که با متصل کردن این نقاط به یکدیگر مسیر حرکت چرخند به دست می آید.

شدت حرکت چرخند در آسیا ژئوفیزیک

شدت حرکت چرخند نیز با متوسط گرادیان SLP مشخص می شود که هرچه این مقدار بزرگتر باشد، سرعت حرکت بیشتر است. البته ذکر این نکته در اینجا ضروری است که تاکنون روش استاندارد در شناسایی توفان های حاره ای در مواقع فروپاشی و تضعیف توفان و همچنین زمانی که آن ها به مناطق خشکی وارد می شوند چندان موفق نبوده است. معیارهای تشخیص توفان حاره ای که کلیپک و همکاران (2008 ) عرضه کرده اند به شرح زیر است :

1 –   کمینه محلی SLP در هشت نقطه شبکه نزدیک به هم مشاهده شود؛

2 –  اندازه بیشینه تاوایی نسبی در 850 هکتو پاسکال از  10^-5 ×5/0 بر ثانیه بیشتر باشد و موقعیت این مقدار بیشینه در مرکز چرخند حاره اي قرار داشته باشد؛

3 –  چینش قائم باد (اختلاف بین تندي باد 200 و 850 هکتو پاسکال) در آستانه 10 متر بر ثانیه باشد؛

4 –  مدت زمان زندگی چرخند حاره اي 36 ساعت یا بیشتر باشد.

روي خشکی یا باید شرط تاوایی نسبی برقرار باشد و یا در مرکز چرخند حاره ای بایستی تندی باد در 850 هکتو پاسکال دارای بیشینه در محدوده 24 نقطه شبکه (تقریبا 250 کیلومتر در همه جهت ها) باشد.

خدمات شرکت ژئوفیزیک مانند: مطالعات ژئوفیزیک ، اکتشاف آب ، مطالعات GPR ، مطالعات لرزه نگاری ، آزمایش دانهول ،مطالعات ژئوالکتریک ، سونداژ ، مطالعات الکترومغناطیس ، مطالعات ژئوتکنيک ، آزمایشات درون چاهی، مطالعات الکترومغناطیس

جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع خدمات مانند: مطالعات ژئوفیزیک ، اکتشاف آب ، مطالعات GPR ، مطالعات لرزه نگاری ، آزمایش دانهول ،مطالعات ژئوالکتریک ، سونداژ ، مطالعات الکترومغناطیس با شرکت آسیا ژئوفیزیک و ژئوتکنیکی تماس بگیرید.

اینستاگرام آسیا ژئوفیزیک

مطالعات الکترومغناطیس – مطالعات ژئوالکتریک – مطالعات لرزه نگاری – مطالعات GPR ، سونداژ – مطالعات ژئوتکنيک – آزمایشات درون چاهی – مطالعات ژئوالکتریک – مطالعات GPR – اکتشاف آب – مطالعات ژئوتکنيک – مطالعات ژئوالکتریک – مطالعات GPR – مطالعات الکترومغناطیس – مطالعات ژئوفیزیک – مطالعات GPR – مطالعات ژئوالکتریک – مطالعات الکترومغناطیس -مطالعات ژئوتکنيک – مطالعات ژئوتکنيک- مطالعات ژئوتکنيک – مطالعات ژئوفیزیک – تحلیل همدیدی توفان حاره ای گونو